Việc sử dụng đồ uống có cồn (rượu hoặc bia) thường xuyên có mối liên hệ trực tiếp đến sức khỏe đường tiêu hóa, đặc biệt là hệ thống dạ dày. Các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng thói quen này làm gia tăng đáng kể nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe liên quan đến hệ tiêu hóa trên. Hiểu rõ những tác động này là nền tảng quan trọng để xây dựng chiến lược bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.
1. Thực trạng sử dụng rượu bia hiện nay
Theo dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 58,4% dân số toàn cầu từ 15 tuổi trở lên đã từng uống rượu ít nhất một lần trong đời. Trong những năm gần đây, tiêu thụ bia trên toàn cầu có xu hướng giảm, tuy nhiên, bia vẫn chiếm ưu thế hơn so với các loại đồ uống có cồn khác.
Các số liệu này cho thấy mức độ tiêu thụ rượu bia trên toàn cầu và chỉ ra rằng các xu hướng tiêu thụ đang thay đổi, với một số nhóm dân số uống rượu thường xuyên hơn hoặc với lượng lớn hơn, góp phần vào các vấn đề sức khỏe như bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), vốn có thể trầm trọng hơn do việc tiêu thụ rượu bia thường xuyên, bao gồm cả bia và rượu mạnh.
2. Rượu bia và tác động đến dạ dày
Nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ rượu bia thường xuyên có tác động đa chiều và nghiêm trọng đến hệ thống dạ dày. Hiểu rõ cơ chế tác động này có ý nghĩa quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị các bệnh lý liên quan. Một số vấn đề sức khỏe chính có thể gặp phải bao gồm:
2.1. Rối loạn tiết acid dạ dày
Rượu bia tác động trực tiếp lên tế bào tiết acid của dạ dày thông qua cơ chế kích thích G-cell sản xuất gastrin – hormone kích thích tiết acid mạnh. Đồng thời, rượu còn ức chế quá trình sản xuất prostaglandin – chất bảo vệ niêm mạc dạ dày tự nhiên. Sự mất cân bằng này dẫn đến:
- Tăng tiết acid hydrocloric (HCl):Rượu bia tác động trực tiếp lên các tế bào G-cell ở hang vị dạ dày, kích thích chúng giải phóng gastrin – một hormone có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tiết acid. Gastrin sau đó kích thích tế bào parietal tiết HCl thông qua thụ thể CCK-B. Không chỉ vậy, gastrin còn tác động lên tế bào ECL khiến chúng tiết histamin, và histamin lại tiếp tục kích thích tế bào parietal qua thụ thể H2. Kết quả của chuỗi phản ứng này là sự gia tăng mạnh mẽ tiết HCl, vượt quá khả năng đệm của niêm mạc dạ dày.
- Suy yếu hệ thống bảo vệ niêm mạc dạ dày: Rượu bia ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), dẫn đến giảm tổng hợp prostaglandin E2 (PGE2) – một chất có vai trò then chốt trong việc bảo vệ niêm mạc. PGE2 bình thường sẽ kích thích tiết mucus và bicarbonate bảo vệ, duy trì lưu lượng máu niêm mạc và tăng cường khả năng tái tạo tế bào biểu mô. Khi thiếu PGE2, hàng rào bảo vệ niêm mạc sẽ bị suy yếu nghiêm trọng.
- Rối loạn nhu động dạ dày: Rượu bia gây rối loạn nhu động dạ dày thông qua tác động lên cơ vòng môn vị và hệ thần kinh phế vị. Việc giãn cơ vòng môn vị và ảnh hưởng đến thần kinh phế vị điều hòa nhu động khiến quá trình làm rỗng dạ dày bị chậm lại, kéo dài thời gian tiếp xúc giữa acid và niêm mạc. Điều này càng làm trầm trọng thêm tổn thương niêm mạc dạ dày.
2.2. Suy giảm chức năng cơ vòng thực quản
Suy giảm chức năng cơ vòng thực quản do rượu bia là một vấn đề nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Khi tiếp xúc với cồn trong rượu bia, hệ thần kinh điều khiển cơ vòng thực quản dưới (LES) bị ảnh hưởng đáng kể, dẫn đến rối loạn chức năng của cơ quan quan trọng này.
- Giảm áp lực của cơ vòng thực quản dưới: Rượu bia làm giảm áp lực của cơ vòng thực quản dưới, khiến khả năng đóng mở của cơ vòng bị suy yếu nghiêm trọng. Cơ vòng thực quản dưới đóng vai trò như một van một chiều, ngăn không cho thức ăn và acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi áp lực cơ vòng giảm, cơ chế bảo vệ tự nhiên này bị phá vỡ.
- Tăng số lần giãn cơ vòng không phụ thuộc vào nhu động thực quản: Điều này có nghĩa là cơ vòng có thể tự ý giãn ra mà không cần có tín hiệu từ quá trình nuốt hoặc nhu động thực quản bình thường. Đồng thời, thời gian giãn cơ cũng kéo dài bất thường, tạo điều kiện thuận lợi cho acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản.
3. Dấu hiệu nhận biết trào ngược dạ dày do rượu bia
3.1 Ợ nóng và đau rát sau xương ức
- Cơ chế: Ợ nóng là hiện tượng phổ biến xảy ra khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Thực quản không có lớp bảo vệ chống lại acid như dạ dày, dẫn đến việc niêm mạc bị kích thích, gây cảm giác nóng rát từ vùng thượng vị (vị trí dạ dày) lan lên vùng ngực, đặc biệt sau xương ức. Acid tiếp xúc với các dây thần kinh cảm giác trong niêm mạc thực quản gây đau đớn và khó chịu.
- Tác động của rượu bia: Rượu bia là yếu tố làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới (LES – Lower Esophageal Sphincter), van cơ kiểm soát việc đóng mở giữa dạ dày và thực quản. Khi áp lực của cơ vòng này giảm, acid và thức ăn dễ dàng trào ngược lên thực quản. Cồn trong rượu có thể làm tổn thương trực tiếp đến niêm mạc thực quản, làm giảm khả năng chống chịu của vùng này trước tác động của acid. Rượu còn kích thích sản xuất acid dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược và khiến cảm giác đau rát trở nên trầm trọng hơn.
- Tình huống kích hoạt: Triệu chứng này thường trầm trọng hơn khi nằm xuống hoặc cúi gập người ngay sau khi ăn uống, do áp lực cơ học làm acid dễ dàng trào ngược lên trên.
3.2 Cảm giác đầy hơi khó tiêu
- Cơ chế: Rượu gây ảnh hưởng đến cơ chế co bóp của dạ dày, khiến thức ăn không được đẩy xuống ruột non đúng thời điểm, dẫn đến tình trạng trì trệ trong quá trình tiêu hóa. Thức ăn tồn đọng lâu trong dạ dày, lên men và tạo khí, dẫn đến cảm giác đầy hơi.
- Tác động của rượu bia: ượu làm tăng sản xuất acid nhưng đồng thời lại ức chế tiết prostaglandin – chất có vai trò bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của acid. Điều này làm tăng nguy cơ viêm niêm mạc và gây khó tiêu. Cồn trong rượu ảnh hưởng đến các dây thần kinh tự động, dẫn đến nhu động ruột và dạ dày bị rối loạn, gây chậm tiêu hóa.
- Biểu hiện: Cảm giác chướng bụng, nặng nề, đặc biệt sau khi uống bia. Ợ hơi nhiều nhưng không giảm cảm giác khó chịu.
3.3 Ho khan hoặc khàn giọng
- Cơ chế: Acid dạ dày khi trào ngược lên thực quản có thể tiếp tục lan đến vùng họng hoặc thanh quản. Acid này kích thích niêm mạc họng và dây thanh âm, gây viêm hoặc tổn thương.
- Tác động của rượu bia: Rượu làm giảm áp lực của cơ vòng thực quản trên (UES – Upper Esophageal Sphincter), cho phép acid và dịch vị dễ dàng đi vào họng và thanh quản. Cồn cũng làm khô niêm mạc họng, khiến họng dễ bị tổn thương hơn trước tác động của acid.
- Biểu hiện: Ho khan kéo dài, đặc biệt rõ rệt khi nằm ngủ sau khi uống rượu. Giọng nói trở nên khàn, mất trong hoặc khó phát âm. Cảm giác ngứa hoặc rát họng thường xuyên.
3.4 Vị chua hoặc đắng trong miệng
- Cơ chế: Acid và dịch mật từ dạ dày trào ngược qua thực quản lên vùng họng và khoang miệng. Quá trình này thường xảy ra vào ban đêm hoặc khi cơ thể nằm ngang. Acid mang lại vị chua, trong khi dịch mật (có thể trào ngược từ tá tràng) gây cảm giác đắng. Do thiếu sự rửa trôi từ nước bọt (đặc biệt trong tình trạng miệng khô), acid và dịch mật tồn đọng lâu trong miệng, tạo cảm giác khó chịu kéo dài.
- Tác động của rượu bia:Rượu làm tăng khả năng mở của cơ vòng thực quản trên (UES), dẫn đến việc dịch tiêu hóa dễ dàng tiếp cận khoang miệng. Một số loại bia và rượu chứa các hợp chất làm khô miệng, làm giảm lượng nước bọt tiết ra. Nước bọt vốn có vai trò trung hòa acid, khi lượng nước bọt giảm, triệu chứng càng trở nên rõ rệt.
- Biểu hiện: Vị chua hoặc đắng rõ rệt trong miệng, thường xuất hiện sau khi uống nhiều rượu bia hoặc khi thức dậy vào buổi sáng. Hơi thở có mùi hôi khó chịu, do tồn đọng acid và sự mất cân bằng vi sinh trong miệng.
4. FAQs
- Uống rượu bia có thể gây trào ngược dạ dày ngay lập tức không? → Trào ngược dạ dày có thể xảy ra ngay lập tức sau khi uống rượu bia, đặc biệt là với những người có tiền sử bệnh lý tiêu hóa. Tuy nhiên, tác động này có thể kéo dài lâu dài nếu uống rượu bia thường xuyên.
- Làm thế nào để biết tôi có bị trào ngược dạ dày do rượu bia không? → Các triệu chứng thường gặp của trào ngược dạ dày bao gồm ợ nóng, đau rát ngực, cảm giác khó tiêu, và ho khan. Nếu những triệu chứng này xuất hiện sau khi uống rượu bia, bạn có thể đang gặp vấn đề trào ngược dạ dày.
- Có cần phải ngừng uống rượu bia hoàn toàn để tránh trào ngược dạ dày không? → Không nhất thiết phải ngừng uống rượu bia hoàn toàn, nhưng việc giảm lượng tiêu thụ hoặc uống một cách điều độ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ gây trào ngược dạ dày và các vấn đề tiêu hóa khác.
Nếu bạn đang phải đối mặt với các triệu chứng trào ngược dạ dày do uống rượu bia, việc duy trì một chế độ ăn uống hợp lý và giảm tiêu thụ đồ uống có cồn là điều cần thiết. Để bảo vệ sức khỏe lâu dài, hãy thử ngay Hỗn dịch trào ngược dạ dày Anvitra, giúp làm dịu cơn ợ nóng và bảo vệ niêm mạc dạ dày của bạn. Tìm hiểu thêm và mua ngay hôm nay để bắt đầu chăm sóc sức khỏe hệ tiêu hóa của bạn!
